ΣΚΟΡΠΙΕΣ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ 1947-1963

Τα χειμωνιάτικα πρωϊνά οι δρόμοι γέμιζαν παιδιά για το σχολείο από του Σίνη – Λουτσέϊκα – Γκαναίϊκα - Μπελεζοναίϊκα με ένα ξύλο η κούρβουλο το καθένα στο χέρι, κάνοντας ένα σωρό στο προαύλιο του σχολείου για τις σόμπες που μας ζέσταιναν και έβραζε και το γάλα. Πρωί πριν την προσευχή είχε πρωινό στο προαύλιο με γάλα (σκόνη) που παρασκεύαζε σε ένα καζάνι η κυρά Νίτσα Μακρή, καθαρίστρια του σχολείου και μας σέρβιρε σε κατσαρόλι που φέρναμε από το σπίτι, καθώς και ένα κομμάτι κίτρινο τυρί που επί το πλείστον δεν μας άρεσε, γιατί είχαμε μάθει το τυρί του τυροκομείου του σπιτιού μας. Πλάκες-κονδύλια στην πάνινη τσάντα, που αν έσπαγαν φωνές στο σπίτι, αργότερα μολύβι – τετράδιο - ξύστρα, στην πέμπτη και την έκτη είχαν κονδυλοφόρο πένα με μελανοδοχείο και στυπόχαρτο.

Γυμνάσιο πηγαίναμε με το αστικό λεωφορείο, ή ποδήλατο, όσα παιδιά είχαν. Γράμματα αλλά και κανένα σκασιαρχείο στα πευκάκια, αρχή εκμάθησης του τσιγάρου, ένα έκανε την γύρα για όλους, και στις ελιές κάτω από το γήπεδο για μπάλα. Έξι ημέρες πρωινό ωράριο τα αγόρια και έξι ημέρες απόγευμα τα κορίτσια και την επόμενη εβδομάδα αντίστροφα. Πηλήκιο, ποδιά και όχι συναναστροφές και σχέσεις με κορίτσια.

ΦΤΩΧΕΙΑ αλλά υπήρχε αξιοπρεπής διαβίωση, ελάχιστοι όχι παραπάνω από δεκαπέντε σπίτια είχαν οικονομική άνεση. Επακόλουθο το 1955 και μετά, άρχισαν οι νέοι και οι νέες την μετανάστευση, κυρίως στην Αυστραλία. Τα υπόλοιπα παιδιά ασχολούνταν σε γεωργικές εργασίες, (λεμόνια, σταφύλια), ικανοποιητικό εισόδημα εκείνα τα χρόνια, στα σπίτια που διέθεταν αρκετή περιουσία. Όσα παιδιά τελείωναν το εξατάξιο γυμνάσιο και υπήρχε η οικονομική άνεση και έπαιρναν τα γράμματα πήγαιναν στο πανεπιστήμιο. Ορισμένα στην Αθήνα, μεγαλώνοντας, για να ξεφύγουν από το (χούμα) και για καλύτερη προκοπή.

ΧΑΡΤΖΙΛΙΚΙ μακροβούτια στο χώμα έξω από τον ΑΓιώργη για να πιάσουμε κανά πενηνταράκι, που πετούσε ο νουνός κατά την βάφτιση και να πάμε στον κυρ Μιχάλη να αγοράσουμε στραγάλια, ή φιστίκια, ή πασατέμπο. Χαρά μεγάλη στο σπίτι όταν ερχόταν ο πατέρας από το καφενείο και έφερνε λουκούμι μεγάλο, ή ένα πακέτο μπισκότα όταν κέρδιζε στην κολιτσίνα, αλλά ποιος να πρωτοφάει......

ΜΠΑΝΙΟ κάθε Σάββατο στη σκάφη για να είμαστε καθαροί για την εκκλησία την Κυριακή.

ΠΑΛΙΟΣ ΑΓΙΩΡΓΗΣ, εκκλησία με μεγάλη αντοχή, στον τοίχο του ιερού έσκαγαν τα βαρελότα (χτυπητά), κατά το Χριστός Ανέστη, που έριχναν οι Αφοί Χλέμπετς, ο Ανδρέας Πλατής του Δημητρίου και άλλοι, όλα χειροκατασκευές, καθώς και οι σκαστές. Στην εκκλησία κατά το σβήσιμο των φώτων για το Δεύτε Λάβετε Φως υπήρχε για ένα διάστημα το έθιμο του λαμπαδοπόλεμου. Αυτός που καθόταν πίσω έσπαγε την λαμπάδα στο κεφάλι του μπροστινού, συνεχιζόταν στον επόμενο και ακουγόταν παντού ο ήχος από το σπάσιμο των λαμπάδων. Παπάδες τής εποχής ήταν ο παπά Αρίστος (Πούμπας), ο παπά Γρηγόρης (από την Αγία Λαύρα) και ο παπά Στάθης, αριστερός ψάλτης στην εκκλησία ήταν ο μπάρμπα Αντρέας Σπηλιωτόπουλος. ΜΕΓΑΛΟ πανηγύρι από τότε το κάψιμο του Ιούδα, χορηγοί - κατασκευαστές ο Βάσκος Αντωνόπουλος, ο Σπύρος Κανελλόπουλος και άλλοι.

ΤΡΕΝΟ κύριο μεταφορικό μέσο προς Αθήνα και Πάτρα. Στο σταθμό των Βαλιμίτικων αποστολές καλαθιών - λαδιών - δεμάτων και πάντα πρόθυμος ο Σταθμάρχης να εξυπηρετήσει. Γνωστός σε όλους ο μπάρμπα Κώστας, πολλά χρόνια υπηρεσίας, συνταξιοδοτήθηκε στα Βαλιμίτικα. Είχαμε και την ΡΙΡΙΚΑ, τρένο μικρό, με δρομολόγιο “Πάτραι – Διακοπτόν”, κινείτο με μικρή ταχύτητα, κάθε απογευματάκι γύρω στις έξι.

ΔΡΟΜΟΙ το χειμώνα λακκούβες γεμάτες νερά που όταν γινότανε κρύσταλλα προσπαθούσαμε να τα σπάσουμε. Βέβαια τις λακκούβες την άνοιξη προς καλοκαίρι γινότανε προσπάθεια από την κοινότητα με την προσωπική εργασία που χρεωνόταν κάθε σπίτι να κλείσουν με αμμοχάλικο που έφερναν οι Καροτσαρέοι (Μελισσουργοί - Μαραγκέοι), από το ποτάμι. Εννοείται, ότι οι Καροτσαραίοι έκαναν τις μεταφορές από το Αίγιο, καθώς και την τροφοδοσία των καταστημάτων και τα λιπάσματα από την ένωση για τον κάθε ενδιαφερόμενο, ή από το Μονοπώλιο (αλάτι, πετρέλαιο).

ΓΗΠΕΔΟ η Τέμενη διέθετε με χόρτο εκείνα τα χρόνια. Το οικόπεδο που σήμερα είναι το σπίτι του Μιχαλάκη Μαραβέλια και Σωτήρη Κολινιάτη. Ήταν γήπεδο που έπαιζες και ξυπόλητος. Το ένα τέρμα ήταν στο γεφυράκι της μικρής λαγκαδίτσας και το άλλο προς το σπίτι του Σπύρου Αθανασίου. Στην άκρη υπήρχε το σπιτάκι της κυρά Μαριγώς (σόι Γρέβελου ?). Για να πας να παίξεις στο ξερό γήπεδο του ποταμιού (με φιλάθλους τούς γύφτους που ήταν πάντα το μέρος που κατασκήνωναν), ίδια θέση με το σημερινό, πέτρες καλαμιές, χρειαζόσουν παπούτσια που τα χάλαγες. Φωνές στο σπίτι και οι τσαγκάρηδες Νίκος Πρόνιας - Νίκος Ζάχος - Κουτσοχρήστος - Δεληγιάννης είχαν πολύ δουλειά και διαταγή από τα σπίτι να βάζουν πέταλα μπρος και πίσω στα παπούτσια.

ΑΣΤΕΡΑΣ ΤΕΜΕΝΗΣ - ΑΡΗΣ ΒΑΛΙΜΙΤΙΚΩΝ αντίπαλοι με μεγάλο πάθος για την νίκη. Οι αγώνες διεξάγονταν στο γήπεδο των Βαλιμίτικων που είχε και αυτοφυές χορτάρι, με αρκετές λακκουβίτσες, αλλά και δοκάρια. Φανατισμός όπως και στις ομάδες της Αθήνας.

ΦΩΣ στα σπίτια η λάμπα πετρελαίου που περιφερόταν από δωμάτιο σε δωμάτιο για τον φωτισμό και σε ένα τραπέζι γύρω από τη λάμπα όλα τα παιδιά να γράφουμε ή να διαβάζουμε, προσοχή μεγάλη στο καθάρισμα από την μουτζούρα του λαμπόγιαλου, διότι έπεφτε που και που ξύλο εάν έσπαγε. Υπήρχε και η ηλεκτρική εταιρία (Καρβουνάς Μιχάλης) που έδινε ορισμένες ώρες ρεύμα σε όποια σπίτια είχαν την δυνατότητα να πληρώνουν. Μετά το 1958 άρχισαν σιγά-σιγά τα σπίτια να συνδέονται στο δίκτυο της ΔΕΗ που αναπτυσσόταν.

ΨΥΞΗ όσα σπίτια είχαν ψυγείο πάγου, 1/4 κολόνα πάγου τυλιγμένη σε λινάτσα, είχαν και κρύο νερό, οι υπόλοιποι τα φαγητά στο φανάρι για όχι και πολύ χρόνο, τουλάχιστον ήταν προφυλαμένα από τις μύγες που ήταν σε επάρκεια. Οι υπόλοιποι για κρύο νερό στο πηγάδι τής γειτονιάς να βγάζουν με τον γουβά για λάτρα, προσωπική καθαριότητα. Και το καλοκαίρι επιφορτισμένα τα μεγαλύτερα παιδιά να φέρνουν κρύο νερό στο σπίτι. Ήρθε όμως η εξέλιξη με τις τρόμπες, ευκολία μεγάλη και χαρά για μας τα παιδιά .

ΣΑΒΒΑΤΟ για το παζάρι οι Τεμεναίοι παραγωγοί φόρτωναν, όσοι είχαν, στα γαϊδουράκια τους τις κόφες – κοφίνια, με ό,τι είχε ο καθένας και πρωί – πρωί ήταν στη θέση τους. Όσοι είχαν τρακτέρ, πέντε σε όλο το χωριό, ήταν προνομιούχοι. Οι υπόλοιποι σκάψιμο με τα ξινάρια και την πεντακοσάρα κρασί για τούς εργάτες σκαφτιάδες. Μηχανάκια είχαν ελάχιστοι, όσοι πήγαιναν για δουλειά στην Χαρτοποιϊα Αιγίου, που σφύριζε στις έξι το πρωί, στις δυο το μεσημέρι και στις δέκα το βράδυ (στην αλλαγή βάρδιας), που ακουγότανε σχεδόν πάντα στο χωριό.

ΚΥΡΙΑΚΗ απόγευμα έρχονταν δυο αστικά σε κάθε δρομολόγιο, για να μεταφέρουν τον κόσμο στο Αίγιο για σινεμά στο ΛΟΥΞ - στην ΑΝΑΠΛΑΣΗ - και αργότερα στη ΣΟΦΙΑ, καθώς και στη ΡΕΝΑ. Στα Ψηλαλώνια στο νυφοπάζαρο, έπαιζε και η φιλαρμονική στο υπάρχον και σήμερα κιόσκι.

ΑΝΟΙΞΗ πάρα πολλά λουλούδια παντού, οργίαζε η φύση, μεθούσες από τα αρώματα των εσπεριδοειδών. Την Πρωτομαγιά, ο κεντρικός δρόμος από του Παμεινώντα και κάτω γέμιζε με κόσμο, έρχονταν πολλοί Αιγιώτες επισκέπτες για τα ωραία λουλούδια και για τις ωραίες Τεμενιώτισσες. Καλλιτεχνικό δρώμενο ήταν και η συμμετοχή της Τέμενης με άρμα στα ανθεστήρια με βραβεία.

ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ διασκέδαση για τα παιδιά ήταν ο καραγκιόζης στο Συνοικισμό στου Κολλητήρη επί πολλά χρόνια, Κυριακή απογευματάκι, ποδαρόδρομος στο δρόμο με τις λεύκες που γέμιζε από παιδιά και συνοδούς τις μάνες συνήθως, και το βράδυ μετά τις δέκα που τελείωνε η παράσταση επιστροφή. Ερχότανε που και που και σινεμά στο χωριό, αίθουσα προβολής υπαίθρια, στο οικόπεδο όπου σήμερα είναι το Σ/Μ τής πλατείας, προβολές κυρίως γεωργικές καλλιέργειες στην Αμερική, με τα τεράστια μηχανήματα που εμάς τουλάχιστον τα παιδιά μας αφήναν άφωνους. Στο καφενείο του Τρούμπα θυμάμαι θεατρική παράσταση σε σκηνή που είχε στηθεί με πρωταγωνιστές συγχωριανούς. Διαβολόπαιδα ανεβαίναμε οι πιο τολμηροί στις σκαλωσιές, που είχαν στηθεί κατά το χτίσιμο τής αίθουσας του Συλλόγου Νέων, μας φύλαγε ο ΑΓιώργης από δίπλα.

Για μπάνια κυρίως στου Καραμπίνα ή Γκαναίϊκα (οι πλησίον γειτονιές), ή στου Πετρόπουλου όπου πολύ αργότερα χτίστηκε το ξενοδοχείο ΕΛΙΚΗ. Μαγιό της εποχής οι μανάδες μας είχαν το κομπινεζόν, που γινότανε σα σωσίβιο κατά το κολύμπι και τα παιδιά το βρακί. Στου Καραμπίνη υπήρχε και το νησάκι, που σήμερα δεν μπορείς να πατήσεις, για ξεκούραση, όπου υπήρχε αρκετή άμμος στην παραλία γίνονταν και τα αμμόλουτρα. Για να κατεβείς στου Καραμπίνη ο δρόμος είχε παράκαμψη, στρίψιμο αριστερά στου Μάλλιαρη και ξαναέβγαινες στον κεντρικό δρόμο, στου Σουλιώτη, όπου στην απέναντι γωνιά είχε λειτουργιό. Αυτός ο δρόμος ήταν και η πίστα εκμάθησης ποδηλάτου που μας νοίκιαζαν οι μεγαλύτεροι, επειδή δεν μας έδινε ο μπάρμπα Αντρέας ο Κατοστάρας γιατί είχαμε πεσίματα και φθορές.

ΔΕΚΑΠΕΝΤΑΥΓΟΥΣΤΟ στην Παναγία, τα παιδιά έβαζαν στις ράγες το αυτί τους για να ακούσουν αν πλησιάζει τρένο. Βάζαμε στις ράγες, συρμάτινες γραφές με γράμματα και όσα επιβίωναν από το πάτημα του τρένου δείχνονταν με καμάρι.

ΓΙΑΤΡΙΚΑ της εποχής παρά πολλά (ωραία στη γεύση!!!!) κινίνο και μουρουνέλαιο, για δυνάμωμα, που τα περισσότερα παιδιά είχαν αδενοπάθεια και η σύσταση του γιατρού Κονιτσιώτη ήταν διακοπές στο βουνό, για όσους είχαν την δυνατότητα

ΤΗΛΕΦΩΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ στου Τάκη Λουκόπουλου (ΡΟΥΜΠΙΝΑΚΟΥ). Καμιά τριανταριά σπίτια είχαν το προνόμιο να έχουν τηλέφωνο σπίτι τους, οι υπόλοιποι στον ξύλινο θάλαμο μέσα στο ισόγειο του δίπατου σπιτιού.

ΠΑΡΑΤΣΟΥΚΛΙΑ στην Τέμενη είχαν και έχουν την τιμητική τους, μέχρι και σήμερα. Είχα ακούσει μια ιστορία μικρός, ότι στα περισσότερα νονοί ήταν ο Χαρίλης Δημόπουλος (Κουτσοδιάολος) και ο Γεώργιος Χρυσανθακόπουλος (Χρυσαντάκης), κάθονταν στο καφενείο και όταν ερχόταν κάποιος, κυρίως σώγαμπρος στο χωριό, έπαιρνε και το βαφτιστικό του που τον ακολουθούσε στον υπόλοιπο βίο του.

ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΕΣ της Τέμενης πολλές, Νικολός Τσάκος, Νικολός Κωνσταντάρας, Κομιέν, Ξυλάγκουρας, Μπουλαχάνης, Τοτός, Αφοί Χλέμπετς κλπ .

ΚΑΦΕΝΕΙΑ των Κωσαρέλλου, Λούτση, Τρούπα γεμάτα κόσμο τα βράδια. Συζητήσεις για την παραγωγή και τα γεωργικά προβλήματα. Πολλές πολιτικές συζητήσεις επίσης, φανατισμός και τσακωμοί ανάμεσα στους χωριανούς, συνεπικουρούμενοι από τους ντόπιους εκπροσώπους των βουλευτών του νομού. Βέβαια υπήρχε και η τοπική αντιπαλότητα στις εκάστοτε κοινοτικές εκλογές. Αντίπαλος του Κανελλόπουλου ήταν ο Τάκης Δημητρακόπουλος (Κουλός). Εννοείται ότι ο Κανελλόπουλος δεν έβγαινε μόνον με ψήφους δεξιών.

Στου Κωσαρέλλου ήταν ο μπάρμπα ΝΤΙΝΟΣ, ήσυχος και αθόρυβος. Εκεί έβρισκες και την ΑΥΓΗ να διαβάσεις με τον φόβο να φακελωθείς από τους συγχωριανούς πληροφοριοδότες της Ασφάλειας, σύστημα οπισθοδρομικό που χαντάκωνε και τα παιδιά των χαρακτηρισμένων στα επόμενα βήματα της ζωής τους.

Στου Λούτση ήταν η κυρά Μαρία και ο Ηρακλής (δεξιό καφενείο), που στο πίσω μέρος είχε ποδοσφαιράκια και φλίπερ .

Στου Τρούπα ήταν ο μπάρμπα Αντρέας και η κυρά Μαρία (ουδέτερο καφενείο κατά μια έννοια). Ο μπάρμπα Αντρέας σε κοίταγε με λοξή ματιά και μουρμούριζε, καλός άνθρωπος επαγγελματίας.

ΤΑΒΕΡΝΕΣ ήταν η Μπύρα - του Γριγρή - του Λούτση. Κατά διαστήματα εμφανίζονταν τραγουδιστές όπως ο Ζάχος κλπ με τις ορχήστρες τους και με τη συμμετοχή του συμπατριώτη Σαντουργέρη, που έπαιζε το σαντούρι του. Η Μπύρα ήταν ονομαστή ταβέρνα, βρισκόταν εκεί που είναι σήμερα το σπίτι του γιατρού Μαγκανιώτη, την είχε ο Μανώλης (Μπρούτζος) .

ΜΠΑΚΑΛΙΚΑ αρκετά, της Μένιαινας, του Σάββα, των Σπαγακαίων κλπ.

ΦΟΥΡΝΟΙ δυο, του μπάρμπα Αλέξη και μπάρμπα Ηλία, Κατσουρέοι και οι δυο, έβγαζαν και άσπρο ψωμί, παράξενο λίγο στα παιδιά γατί είχαμε συνηθίσει το ζυμωτό του σπιτιού και με πίτουρο μέσα.

ΧΑΣΑΠΙΚΑ ήταν του Σπυρόπουλου, του Λάγαρη, του Κατσαπλιά κλπ.

ΚΟΥΡΕΙΣ ήταν ο Γεράσιμος Κολινιάτης μαζί με τον Βασίλειο Τριανταφυλλόπουλο (Κουρούμπαλος) εντός του καφενείου του Τρούπα και βέβαια το κουρείο των νέων του Αργύρη Κουτσή.

ΣΕΛΙΝΟΥΝΤΑΣ ποτάμι που ορισμένες φορές ακουγόταν το χειμώνα, όταν είχε κατεβασιά, ο φόβος ήταν μην πλημμυρίσει και φτάσει στο χωριό, όπως τα παλαιότερα χρόνια είχε συμβεί, γιαυτό το λόγο από το σχολείο και κάτω ο δρόμος είναι τόσο χαμηλά από τα πεζοδρόμια. Οι διηγήσεις έλεγαν ότι περνούσε από εκεί ρέμα το χειμώνα.

Αυτά θυμάμαι, με τις παραλείψεις που οπωσδήποτε υπάρχουν και τους χαρακτηρισμούς στο γράψιμό μου, χωρίς παρεξηγήσεις πιστεύω.

Μνήμες και βιώματα των δεκαέξι πρώτων χρόνων μου στο μεγάλο ΧΩΡΙΟ, την Τέμενή μου.

ΤΕΜΕΝΗ-ΑΘΗΝΑ-ΤΕΜΕΝΗ........ Απρίλιος 2016

Χάρης Παπαχρίστου

ΤΑΒΕΡΝΑ ΛΟΥΤΣΗ ΑΠΟ ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΜΕ ΤΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ ΑΝΤΡΕΑΣ ΦΙΛΙΩΤΗΣ - ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΡΦΗΣ ΝΙΚΟΣ ΚΑΤΣΑΠΛΙΑΣ - ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΟΥΡΟΥΜΠΑΛΟΣ - ΝΤΙΝΟΣ ΣΠΑΓΑΚΟΣ (ΠΕΘΑΝΕ ΝΕΟΣ) ΚΑΙ ΒΕΒΑΙΑ Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΙ ΜΑΡΙΑ ΛΟΥΤΣΗ